Лезги чIал ва адан гележег

Кьилди къачуртIа, и кардик чи шаирри, писателри, журналистри ва алимри чпин еке пайни кутазва.

Дидед чIалан гележег мадни мягькем хьун патал илимдин кIвалахар тухузва, газетриз, журналриз жуьреба-жуьре макъалаяр акъудзава ва халкьдал агакьарзава. Винидихъ къалурнавай кIвалахрихъ галаз санал, иллаки образованидин идарайра, абурухъ галаз санал, культурадин ва общественный организацийрани тухузвай кIвалах тариф авуниз лайихлу я. Абуру аялрихъ галаз метлеблу гзаф мярекатар кьиле тухузва ва лезги чIал хуьдай рекьер къалурзава. Гьелбетда, и карда лезги чIалан муаллимрин зегьметни екеди я.

Чна фикирзавайвал, районда тухузвай мярекатдин мана-метлеб, дидед чIал, алай девирда хьиз, къвезмай девиррани чи халкьдин арада амукьун ва гележегдин несилдал агакьарун я.

Сифтени-сифте лезги чIалал рахунин тербия хизанда гузвайди я. Гьаниз килигна, гележегдин несил гьихьтинди жедатIа, хизанда гузвай тербиядилай гзаф аслу я.

Чна лезги чIал хуьн патал гьар са хизандин вичин дережа хкажна кIанда ва гьа и кар фикирда кьуна, кьилдин мярекатар тешкилна кIанда. Месела, телевидениядикай, газетрикай, журналрикай менфят къачуна, «элкъвей столар», хизанрин диалогар тешкилна кIанда.

Школьникрин, жегьилрин арада чна къенин девирдин лезги халкьдин машгьур инсанар (шаирар, алимар, райондин экономика хкажзавайбур – карчияр) раиж авуна кIанда. Лагьана кIанда хьи, алай вахтунда лезги халкьдин дережа хкажзавайбур гьа ихьтин кьегьал рухваярни рушар я.

Алай вахтунда са бязибур дибдин лезги чIалак цIийи гафар кутаз алахънава. Гьелбетда, вири халкьарин чIаларихъ галаз санал лезги чIални гегьеншарун хъсан кIвалах я. Амма чIал вилик финихъ вичин къанунар авайди я.

Са бязи цIийи гафарни ахьтинбур я хьи, дибдин лезги чIалаз хас туширбур. Адалайни гъейри, лезги чIалак квай урус гафари чи чIал гегьеншарун патал чпин чка фадлай кьунва ва абурун мана-метлебни чи халкьди кьабулнава, лезги чIалахъ галаз кьадайвал рахунра ишлемишзава. Лезги чIалалди чапзавай ктабра, журналра, газетрани урус гафарин бинедаллаз мана-метлеб ачухарзава, лезги чIалаз лагьайтIа, и кардикай са зиянни авач.

Гьелбетда, ихьтин нукьсанар мадни ава, абур виридаз ашкара я.

И кар себеб яз, чна чи алимривай, шаирривай, журналистривай лезги чIал хуьн патахъай ва адан гележег мадни вини дережадиз акъудун патахъай, чIалан устадри чпи тухузвай кIвалах дибдин лезги чIал аннамишна, халкьдин фикирар веревирд авуна, ахпа дуьздиз акъудна кIанда.

Заз 19-февралдиз кьиле тухузвай районрин уртах лезги чIалан конференциядин иштиракчийрихъ лезги чIал хуьнин ва вилик тухунин карда агалкьунар хьана кIанзава.

Гьажимирзоев З. А., Агъа-СтIал