ГъвечIи къаравилияр

Ам, козерог ваъ, козёл я…

Къанни цIуд йисалай виниз яшар хьанваз, мехъерарни тийиз, муд я лугьуз, цIегьрен чуру хьиз, ченедик кьве чIар туна, дамахдивди къекъвезвай гададиз туьнбуьгьар авурла, бубадив диде рахада:

- Я чан итим, вуна а аялдиз, алазни-алачиз гьикьван гъуьнтI гуда? Ам гороскопдай козерог я. Ахьтинбурухъ галаз, лугьудайвал, меслятдалди, ван артух хкаж тавуна, милаимдаказ рахана кIанзавайди я.

- Гороскоп адан келледа акьурай! Ам, къари, козерог ваъ, халисан козёл я, кьун я. Ваз адан ченедикай куьрс хьанвай цIегьрен чуруни аквазвачни? – хъел къведа бубадиз.

- Акунайни квез 30 йис хьанвай, чуру квай аял?! Адан таяр-туьшериз исятда чпин къуьнерихъ агакьнавай аялар хьанва, къари. Ам акурла зун михьиз къапарай акъатзава… АватIа жува адаз милаимдаказ меслятар къалура, минетар ая, белки 40 йис хьайила кьванни акьул къвен адаз…

***

Цаварилай чилерал эвичIа, Нуь дуьрали…

Нуьдуьралидиз райондин центрдал алай недай-хъвадай продуктар маса гузвай туьквенда кIвалахзавай жегьил рушарикай сад бегенмиш хьанвай, амма адахъ галаз гьикI рахадатIа чизвачир.

Эхир са юкъуз, туьквендиз атайла, ана кIвалахзавай рушариз милаимдаказ салам гайидалай гуьгъуьниз, вич жибинда пул авай, кIвалин гьайванрал рикI алай регьимлу кас хьиз къалурун патал ада секиндаказ хабар кьада:

- Чан рушар, эгер куьн инжиклу тахьайтIа, заз зи лап кьери жинсинин кациз гудай я са артух куьк тушир, я са акьван яхунни тушир, кIвалинди ваъ, гьукуматдин верчерикай сад къачуз кIанзавай…

Адан эхиримжи гафар сиве амаз туьквендиз адан аял чIаван дуст Пенжали гьахьда:

- Вуч – вуч?! – гьарайда ада. – Цаварилай чилел эвичIа, Нуьдуьрали. Ужуз къиметдай гузвай, чебни гуьрчег аквадай хъсан консервияр я лугьуз къачур атIа сагъ са коробкада авай, кацериз гудай «Китекетар» куьтягь хьанани ви, верчерал элячIиз, «Балашан зиянкар кац» — кIевиз хъуьрена ам. Адахъ галаз туьквенда авайбурни вири акъатна хъуьреда.

- Ви гьа мез атIуй, кьей хва ПIетI, — лагьана, хъел кваз Нуьдуьралиди. – Ваз и арада иниз ни ша лагьанай, душман? Вуна зун зи эхиримжи умуддикайни магьрум авуна.

ИкI лагьана, ам, рак гелячна, туьквендай къецел экъечIна.

***

Юбилейдиз– цIийи костюмар

- Чан чIехиди, лугьузва яшар 80-дахъ агакьнавай фадлай са идарада кIвалахзавай са къуллугъчиди вичин чIехидаз, — Квез аквазва зал и костюмар алаз цIуд йисалай виниз я (зи 70 йисан юбилейдиз куьне гайи савкьват тир), абурал гьич килигдай гьални аламач. Жедачни, чан чIехиди, са жуьреда туькIуьрна, пул жагъурна, 80 йисан юбилейдин вилик, савкьват яз, заз са цIийи костюмар багъишайтIа? Куьн коллективдин чинани уьзуьагъ жедай, гьакI авторитетни – хкаж…

- Жеда, вучиз жедач кьван? – дамахдивди рахада идарадин чIехиди.

- Яшар атана 80-дахъ агакьнавай, еке пулар гана вуна а багьа костюмрикай ийизвай са затIни авач, са кьадар яшар хьанвай агьил инсан я, са хпен уьмуьр я ама, я амач. Чна ваз чеб виле аквадай са ужуз къиметдин костюмар къачуда. Амукьай пул чна тIуьн-хъуниз харжда. Заз чиз, зи меслятдал вунни рази жеда.

- АтIа хашпараяр кьейила, мейит гробда твадайла алукIдай ужуз къиметдин, лацу кIвачин къапарни галай, костюмар тахьуй гьа! — айгьамдив хъуьреда юбиляр.

- Ихьтин хци зарафатар гумай кьван ви виш йис тамам жедалди азраилдивай ви кьилив къвез тежедайдахъ зун умудлу я. ГьакI хьайила, къачуда чна ваз гьа вуна тIуб туькIуьрна къалурай костюмар. Дуьньядин чин пад кIаник жедач кьван?! Яшдиз чIехидан гьуьрмет хуьн гьар са лезгидин пак буржи я…

***

Лап хъсан кIвалах хьанач хьи…

Пенжали: — Къунши хуьряй тир вич армияда захъ галаз санал хьайи жегьил итим садлагьана накь регьметдиз фенва. Заз вун санал фена-хкведай рекьин юлдашни хьуй, суваб авай кIвалахни я ам, Нуьдуьрали, вун къведани захъ галаз?

Нуьдуьрали: — Еъ, ам лап хъсан кIвалах хьанач хьи, Аллагь куьмек хьурай вичиз…

Пенжали: — Я хва декьей кас, ваз гьикьван чирда за? Ихьтин чIуру кар хьайи чIавуз – «лап хъсан кIвалах хьанач хьи» — лугьудайди туш. Итим кьенва. Им акьалтIай чIуру кIвалах я. Аллагьдини вичивай жедай куьмек авуна адаз – атIа дуьньядиз хутахна жегьилзамаз…

***

Нуш хьуй!

Пенжалидин хайи югъ йифен геждалди санал къейд авуна, вич вичин кIвализ хъфидайла, Нуьдуьралиди лугьуда:

- Къе мад бесрай, Пенжали, зун хъфида, пакамахъай фад хкведа зун. Де мад сагърай!

- Нуш хьуй! – лугьуда Пенжалиди къаткай чкадилай, кефли яз…

***

Ам зи гъалатI я…

Вичин багърияр ва къуншияр галаз авай са хцин хайи югъ къейд авур пакад юкъуз Пенжалидал куьчеда вичихъ галаз санал чIехи хьанвай аял чIаван дуст, «стха» лугьузвай Нуьдуьрали гьалтзава (абур гьамиша чпи-чпиз лакIабар лугьуз рахадай).

- Ана гьикI хьана, кьей хва ПIетI, лугьудайла «стха» лугьуз рахазвай вуна кIвале чIехи мярекат авайла зун гьич кицIяйни кьунач хьи? Ваз гила зи жибинда шад хьуй лагьана аялдиз гудай са агъзур манатни авачирди хьиз тирни?

- Эхь, ам зи гъалатI я, — лугьузва, кIуфал айгьамдин хъвер алаз Пенжалиди, — вун кицIяй кьванни кьуна кIанзавайди тир. Вунни хъвайила, гьа кицI хьиз, элуькьдай кьван кьуна акъвазариз жезмайди туш. Вун авачиз межлис акьван секиндаказ кьиле фена хьи, анал гьич сада кьванни ви тIвар кьунач…

***

Им, гьакъикъатдани, гьа ви хтул я!

- Туьквендай къачунвай шоколаддин къенфетар авай къаргъу хурудив кьуна анай экъечIзавай Нуьдуьралидал вичин хтулдин гъил кьуна аниз къвезвай Пенжали гьалтда.

Салам гайидалай гуьгъуьниз Нуьдуьралиди дустунин хтулдиз къаргъудай акъудна са къенфет гуда.

- Ваз къенфет гайила бубадиз вуч лугьудайди я? – лугьуда Пенжалиди, хтулдихъ элкъвена, ада «сагърай, буба!» лугьудатIа акваз.

- Са къенфет мад це, — лугьуда хтулди эркиндиз.

- Им, гьакъикъатдани, гьа ви хтул я! – лугьуда чинал айгьамдин хъвер алаз, Нуьдуьралиди.

***

КЪИЗИЛДИН КАКА

ХъуьтIуьн са юкъуз вичин хтул Алини галаз верчериз твар гуз демекдиз фейи Афисат дидедиз, рак ахъагъайла, мука вечрен яру кака аваз акуна.

-Им ви кьисмет я, чан хва, — лагьана ада — Гьафтедилай садра ханвай и кака аквадайвал къизилдинди я, — ада яру рангунин и кака аялдив вугана ва адаз мукъаят хьухь лугьуда.

-Ам гъиле кьуна, элкъвез-элкъвез килигайдалай кьулухъ, ам къизилдинди ятIа килигун патал Алиди ка¬ка са къванцел гьалчна. Ам хана, кьуд патахъ авахьна.

- Я диде! — гьарайна Алиди, — им къизилдинди ваъ, гьакIан кIамай кака я.

-Я чан хва, — гьарай акъатна дидедай, — и хъуьтIуьн юкъуз гьафтедилай ханвай тек са кака чаз ам къизилди-лай багьа тир, вуна ам вучиз ханай?!

Хтул Али хайи какадиз килигиз амукьна.

Абидин Камилов