Халкь хкажай шаир халкьдини хкажзава

И варз суварралди, лишанлу вакъиайралдини девлетлу я. Абурун арада Дагъларин уьлкведа ва вичиз гьахълудаказ «Шииратдин Мекке» лугьузвай Агъа-СтIалрин хуьре гьар йисан 18-майдиз махлукьатдин еке иштираквал аваз къейдзавай Дагъустандин халкьдин шаир, ХХ асирдин Гомер СтIал Сулейманан Шииратдин йикъари кьетIен чка кьазва. РикIел хкиз кIанзава хьи, и сувар 1969-йисалай, яни чIехи шаирдин 100 йисан юбилей къейддайла, арадал атайди я. Ам, гьакъикъатдани, неинки Шииратдин, гьакIни вири халкьдин сувариз элкъвенва.

Гьайиф хьи, вахтунин са бязи зидвилери, гуьзлемиш тавур крари-вакъиайри инсанрал чпин «шартIарни» илитIзава. ИкI, вири дуьнья къарсурай коронавирусдин азар себеб яз алатай йисуз СтIал Сулейманан Шииратдин сувар тухуз хьанач. Алай йисузни Сулейман-Стальский районда и сувар Роспотребнадзордин истемишунрал амал авуналди, тайин кьадар инсанрин иштираквал аваз, тухуниз мажбур хьана.

Расул Гьамзатова лагьайвал, «Чна Сулейман ваъ, Сулеймана чун хкажна, дуьньядиз машгьурна!». Мадни са фикир важиблу я: «Сулейманаз чун ваъ, чаз ам артух герек я…». Аквазва хьи, къе халкьди чIехи шаирни хкажзава.

… 2021-йисан 18-май. ЧIехи шаирдин, ХХ асирдин Гомеран Шииратдин суварин мярекатар Сулейман-Стальский районда 10-дан зураз райондин Кьил Нариман Абдулмуталибова, райондин депутатрин Собранидин председатель Штибег Мегьамедханова, райадминистрациядин Кьилин 1-заместитель Лацис Оруджева, райадминистрациядин крар идара ийизвайди тир Рамазан Абдулазизова, жавабдар маса работникри, яратмишдай интеллигенциядин векилри Кьасумхуьруьн майдандал алай паркуна СтIал Сулейманан памятникдал цуькверин таж (венок) ва цуьквер эцигунилай башламиш хьана. Анал Кьасумхуьруьн 1-нумрадин юкьван школада кIелзавайбур, школьный формаяр алаз ва гъилера цуьквер аваз, гьуьрметдин къаравулда акъвазнава, зуьрнечийри милли авазар язава.

Школада кIелзавайбуру ва Кьасумхуьруьн 1-нумрадин аялрин бахчада тербия къачузвай бицIекри чпин рикI алай шаир СтIал Сулейманан шиирар хуралай кIелна.

Са 15-20 декьикьадилай райондин гьакимар, яратмишдай интеллигенциядин векилар ЦIийи Мамрачрин хуьруьн кьилихъ СтIал Сулейманаз эцигнавай памятникдин патав гвай рекреационный майдандал рекье гьатна. Инал абур Герейханован хуьруьн 1-нумрадин юкьван школада кIелзавайбуру цуькверин кIунчIар вугуналди шаддиз къаршиламишна. Райондин администрациядин жавабдар работникри СтIал Сулейманан памятникдал цуьквер эцигна.

Школьникри ХХ асирдин Гомер СтIал Сулейманан шиирар кIелайдалай ва рикIел аламукьдай шикилар ягъайдалай гуьгъуьниз, райондин гьакимар «Шииратдин Меккедиз» – Агъа-СтIалдал рекье гьатна.

Пакаман сятдин 11 тамам хьайила райондин делегация ва патарилай атанвай багьа мугьманар Агъа-СтIалдал Сулейманан КIвал-музейдин вилик квай, гуьрчегдаказ пайдахралди, шараралди, плакатралди безетмишнавай майдандал кьиле хуьруьн поселенидин администрациядин кьил Низами Абдурагьманов ва шаирдин КIвал-музейдин директор, Дагъустан Республикадин культурадин лайихлу работник Лидия Стальская аваз хуьруьн активди ва школьникри цуькверин кIунчIар вугуналди къаршиламишна. Анал кьавалри зуьрнейрай язавай милли авазри мярекатдин иштиракчийрин гуьгьуьлар мадни шадарзавай.

Райадминистрациядин жавабдар работникри, мугьманри, яратмишдай интеллигенциядин векилри КIвал-музейдин вилик квай СтIал Сулейманан памятникдал цуьквер эцигна, рикIел аламукьдай шикилар яна.

КIвал-музейдин вилик квай майдандал РФ-дин ва Дагъустан Республикадин пайдахри лепе гузва. Музейдиз ва адахъ галай гуьзел багъдиз гьахьзавай варарин кьилелай «Добро пожаловать, дорогие гости!», «Сулейман-Стальский: поэтический майдан» гафар кхьенвай баннерар янава.

КIвал-музейдихъ галай чIехи, гуьрчег багъ, ана хъуьрез-рахазвай инсанар акурла, гуьгьуьлар шад, къе зурба сувар авайди якъин жезва. ЦIийи хъувунвай багъда инсанар къекъведай тротуарар тухванва, тIваларикай адан къерехар тирвал жугъунар хранва, инсанар ацукьдай чкаяр ва скамейкаяр эцигнава, багъ ва инсанар къекъведай чкаяр ишигълаван ийидай лампаяр, багъдин кьилихъ лацу къванерикай гьамга хьтин къайи яд авахьзавай булах эцигнава. Гьа и багъда инал-анал ва СтIал Сулеймана шиирар теснифиз хьайи хатрут тарцин кIаник гъвечIи «майданар» туькIуьрнава, анрал школьникри чIехи шаирдин шиирар кIелунай конкурсар тешкилнава.

Суварин шадвилин асул мярекат КIвал-музейдин вилик квай, гуьрчегдиз безетмишнавай «Шииратдин майдандал» кьиле фена.

СтIал Сулейман хайи йикъан ва Шииратдин йикъарин суварин мярекат ачухунин сифте гаф райадминистрациядин Кьилин 1-заместитель Лацис Оруджев рахана. Ада муниципальный райондин Кьил Нариман Абдулмуталибован, райондин Собранидин депутатрин, администрациядин ва кьилди вичин патай мярекатдин иштиракчийриз ва вири районэгьлийриз СтIал Сулейман хайи югъ ва Шииратдин сувар рикIин сидкьидай мубаракна, шаир, чIалан зурба устад, камалэгьли яз, Сулейманан лайихлувилер къейдна. Кьилди къачуртIа, Лацис Оруджева лагьайвал, СтIал Сулейманан тIварунихъ галаз неинки лезгийрин, гьакIни вири Дагъустандин литература кIвачел акьалтун, вилик фин алакъалу я.

Чаз, къенин аямдиз, чIехи шаир лезгивилин, инсанвилин, дуствилин, ватанпересвилин ва мадни гзаф хъсан терефрин ибрет я, СтIал Сулейманан шииратдин гьамгадин михьи, сеслу булахдин дад чи халкь паталди гьамишанда руьгьдин мелгьем яз амукьда. Шаир хайи 18-майдин югъ гьам Лезгистанда, гьам Дагъустанда шииратдин суварин йикъаз, адан гуьзел жавагьиррал рикI алайбур кIватI жезвай Агъа-СтIалар «Поэзиядин Эллададиз» элкъвезва. Са рахунни алачиз, Сулейман асирра амукьдай шаир я, адан эсерарни виш йисара инсанрин рикIера амукьда. Яшамишрай чIехи шаирдин поэзия, яшамишрай Сулейманан халкь!

Райадминистрациядин Кьилин 1-заместитель Лацис Оруджева вичин куьруь, амма маналу рахунар СтIал Сулейманан «Дербентдиз» шиир хуралай кIелуналди акьалтIарна.

Лацис Оруджеван тебрикдин келимайрилай гуьгъуьниз мярекатдин иштиракчийри фонограммадай СтIал Сулейманан сесинихъ яб акална, ада «Съезддиз» шиир кIелна.

Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейманан уьмуьрдин ва яратмишунрин рекьерикай райадминистрациядин культурадин отделдин начальник, Дагъустандин халкьдин шаир Майрудин Бабаханова гегьенш ва итижлу рахунар авуна, чIехи шаирдин устадвал, камаллувал, инсанвал къалурзавай хейлин вакъиаяр рикIел хкана.

- Чна тарихдиз, халкьдин культурадиз вил вегьейтIа, чаз аквада хьи, гьар са девирда вичел мешреб гъайи, кьетIен бажарагъдин инсанар хьайиди я, — лагьана Майрудин Бабаханова. – СтIал Сулейман лагьайтIа, ХХ-асирда лезги халкь, Дагъустан патални аламатдин, кьетIен бажарагъдин инсан хьана. Максим Горькийди адаз ХХ асирдин Гомер лагьана тIвар гунни дуьшуьшдин кар туш. СтIал Сулейманан шаирвилин алакьунриз, камаллувилин дережадиз, инсанвилиз Эфенди Капиева, Борис Постернака, Михаил Шолохова, Петр Павленкоди, Владимир Луговскойди, Николай Тихонова, Агьед Агъаева ва машгьур маса ксари еке къимет ганва. Зурба шаир Советрин Союздин гьар са пипIе машгьур тир. Сулеймана вичин шиирра гьа вахтарин вакъиайриз гьакъикъи къимет гана. Адаз гзаф мисалар, кьисаярни чидай, ам чIалан, гафунин халис устад тир. Вич кIел-кхьин тийижир кесиб итим тиртIани, Сулеймана вичин намусдик хкIадай гьич са цIарни кхьейди туш. Мадни, шаирдин кьисметни регьятди хьана лугьуз жедач. Ам Советрин гьукуматдиз акси къалуриз, къундармаяр туькIуьриз алахъай ксарни хьайиди я. Садавайни шаирдик тахсир кутаз хьанач. Гьакъикъатдани СтIал Сулейман вичин Ватандин, халкьдин шаир хьайиди я. Халкь амай кьван Сулейманни амукьда, Ватандин, халкьдин шаир яз!

Сулейманан Шииратдин йикъарин шадвилин мярекат райондин яратмишдай интеллигенциядин векилри чIехи шаирдиз бахшна кхьенвай шиирар кIелуналди давамарна.

Гуьгъуьнлай концертдин чIехи программа къалурна. Ам мярекат кьилелай эхирдалди устадвилелди тухвай машгьур культработник Ярагьмед Ярагьмедова, Дагъустан Республикадин лайихлу артист Омар Меликова ва культурадин дворецдин солист Эрзиман Османова СтIал Сулейманан «Билбил» мани тамамаруналди башламиш хьана.

Мярекатдин иштиракчийриз гьакIни Зугьраб Мегьамедова («Шаир Сулейман» мани), Тофик Мегьамедова («Марият»), Азим Ризаева («Фяле»), Агъа-СтIал-Къазмайрин юкьван школадин 8-классдин ученица Ханум Агъамирзоевади («Сулейман буба») лагьай манияр, шаирдин кIвал-музейдин директор Лидия Стальскаядин хтул, Агъа-СтIалрин юкьван школадин 2-классдин ученик Аслан Мамедова хуралай кIелай СтIал Сулейманан «Жедай туш» шиирни тамашачийриз гзаф бегенмиш хьана.

СтIал Сулейманан КIвал-музейдин директор, ДР-дин культурадин лайихлу работник Лидия Стальскаяди Шииратдин йикъарин мярекат тешкилунай ва тухунай райондин Кьил Нариман Абдулмуталибоваз, гьакIни мярекатдин иштиракчийриз чухсагъул лагьана.

***

Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейманан Шииратдин йикъарин сергьятра аваз культурадинни шадвилин мярекатар гзаф хуьрерин культурадин ва образованидин идарайрани кьиле фена. Абурукай чаз агъадихъ куьрелди суьгьбет ийиз кIанзава.

ИкI, Агъа-СтIалрин юкьван школада «СтIал Сулейманан поэзиядин йикъар лишандик кваз кIелзавайбурун арада музыкадинни шииратдин конкурс кьиле тухвана. Адан нетижада 1-чка Сарахалум Гьамзатовади, 2-чка Хакима Миримовади ва 3-чкани Мая Агьмедовади кьуна.

Школадин библиотекада «СтIал Сулейманан Шииратдин йикъар» стенд ва «ГъвечIи халкьдин чIехи шаир» ктабрин выставкани акъуднавай.

***

СтIал Сулейманан 152 йис тамам хьуниз талукьарна Эминхуьруьн библиотекада тухвай мярекатда школадин муаллимри, кIелзавайбуру, чкадин шаирри иштиракна. Анал библиотекадин заведующий Алла Буржалиевади, муаллимар тир Жейран Мирзоевади, Гуьлхалум Наврузовади чIехи шаирдин уьмуьрдин ва яратмишунрин рекьикай рахунар авуна, школада кIелзавайбур тир Селминат Кьасумовади, Хадижа Бремовади Сулейман бубадиз бахшна кхьенвай шиирар кIелна, гьевескар Раижат Жигеровади «Билбил» мани лагьана.

Библиотекада СтIал Сулейманан ктабрин выставка, шикилрин стендни акъуднавай.

***

Зизикрин хуьруьн библиотекада «СтIал Сулейманан уьмуьр ва яратмишунар» темадай тухвай мярекатда 4-5-классра кIелзавайбуру иштиракна. Библиотекадин заведующий Закират Мегьамедовади СтIал Сулейманан яратмишунрикай метлеблу рахунар авуна, школьникри чIехи шаирдин ва адаз бахшна чпи кхьенвай шиирар кIелна.

Библиотекада «Вун гьамиша халкьдин рикIе сагъ жеда СтIал Сулейман» ктабрин выставкани акъуднавай.

***

СтIал Сулейманан 152 йисаз талукьарна Курхуьруьн библиотекада «Халис халкьдин шаир» лагьана литературадин мярекат тухвана. Анал библиотекадин заведующий Элина Саругълановади СтIал Сулейманан яратмишунрикай рахунар авуна, школада 6-классда кIелзавайбуру СтIал Сулейманан шиирар хуралай кIелна, манияр лагьана.

Библиотекада шаирдин ктабрин выставкани акъуднавай.

***

Сулейманан Шииратдин йикъарин сергьятра аваз Кьасумхуьруьн 3-нумрадин аялрин бахчада (заведующий – Раиса Аминова) тербия къачузвайбуру СтIал Сулейманан мемориальный КIвал-музейдиз экскурсия тешкилна. Музейдин къуллугъчийри Сулейман бубадикай авур ихтилатри ва музейда авай экспонатри бицIекриз еке таъсир авуна.

Текст кхьейди ва шикилар ягъайди Хазран Кьасумов я