Несилри рикIера хуьзвай кас

Вичихъ еке ва баркаллу тарих авай Сулейман-Стальский райондин Уллу-Гъетягърин хуьруьн тIвар кьунмазди, рикIел анай акъатай кьегьал рухвайринни баркаллу рушарин тIварар къведа: ВКП(б)-дин Дагъустандин обкомдин секретарвиле, ДГУ-дин ректорвиле кIвалах авур Абуталиб Абилов, Дагъустандин юстициядин министр хьайи Къагьир Фаталиев, РСФСР-дин Верховный судда, Азербайжандин ва Дагъустандин прокуратурайра кIвалах авур Куькуьл Гьабибов, машгьур «морж», са шумудра Москвадин чемпион Расул Селимов, композитор, РСФСР-дин культурадин лайихлу работник Сейфуллагь Керимов, Юкьван Азиядин прокуратурайра кIвалах авур Рустам Агьмедов, «Знак Почета» ордендин сагьиб Альбина Рагьметулаева, алимар тир Шихамир Бинаталиев, Ижрес Фарманов, Мирзяли Мирзалиев, Азербайжандин Игит Фамил Эскендаров, Дагъустандин культурадин лайихлу работник, машгьур тележурналист Альдер Гьажимирзоев…

Уллу-Гъетягърин хуьряй акъатай машгьур инсанрин арада тарихдин илимрин доктор, КПСС-дин Кьасумхуьруьн райкомдин, КПСС-дин Дербент горкомдин 1-секретарвиле, Каспийск шегьердин горисполкомдин председателвиле, ДАССР-дин Министррин Советдин председателдин заместителвиле ва жавабдар маса къуллугърал кIвалах авур Рамазан Юсуфович Юсуфова кьетIен чка кьазва.

«… Уьмуьр яшамиш хьун патал ганвайди я. Сад ава – жув патал, сад ава – халкь патал…Уьмуьрдин къимет гзаф яшамиш хьун ваъ, адан гьакъикъи къимет чир хьун я. ЧIехи мурад авачирдаз чIехи уьмуьрни жедач», — кхьенва Забит Ризванован «Весида». Лугьуз жеда хьи, Рамазан Юсуфовични халкь патал яшамиш хьайи, уьмуьрда чIехи мурадар вилик эцигай, абур кьилиз акъудун патал еке зегьметар чIугур инсан тир.

Р. Юсуфов 1912-йисуз Уллу-Гъетягърин хуьре Бакудин нафтIадин буругърин устIар Шихгьасанов Юсуф Шихгьасановичан хизанда дидедиз хьана. Хуьре 3-класс куьтягьай Юсуф дахди Бакудиз (Сурахана райондиз) хутахна, ина гадади 1926-йисуз школа акьалтIарна. Юсуф 1927-йисуз Дербентдин II-дережадин школадик (туьрский интернат) экечIна. 1930-йисуз анаг акьалтIарай Р. Юсуфовакай Уллу-Гъетягърин школада сифтегьан классрин муаллим хьана.

1926-йисуз Ленинан комсомолдин жергейриз гьахьай Р. Юсуфовакай 1930-йисуз школадин комсомолрин ячейкадин секретарь хьана.

Гуьгъуьнин йисара Рамазан Юсуфович кьисметди са шумуд чкадиз акъудна – гьам кIелиз, гьамни кIвалахиз.

1936-йисуз Кеферпатан Кавказдин краевой Высший коммунистический хуьруьн майишатдин школа акьалтIарай Р. Юсуфов Махачкъаладиз хтана. Адакай Дагъустандин медтехникумдин ВЛКСМ-дин комитетдин секретарь ва тарихдин тарсар гузвай преподаватель хьана.

1941-йисуз Рамазан Юсуфовича СтIал Сулейманан тIварунихъ галай Дагъустандин педагогический институт (заочно) кIелна акьалтIарна.

1958-йисалай та пенсиядиз экъечIдалди Рамазан Юсуфовича А. Тахо-Годидин тIварунихъ галай илимдинни ахтармишунардай институтда директордин заместителвиле кIвалахна.

Виниз тир дережадин алим хьайи Р. Юсуфова газетризни журналриз 300-далай виниз макъалаяр, пособияр, ктабар кхьена, абур педагогикадин илимдин хазинада ирс яз гьатнава.

Рамазан Юсуфов са шумудра ДАССР-дин Верховный Советдин депутатвиле, КПСС-дин обкомдин членвиле хкяна.

ЧIехи дережадин алим, бажарагълу руководитель, общественный ва государственный деятель хьиз, Рамазан Юсуфович СССР-дин журналистрин Союздин член, СССР-дин ва РСФСР-дин просвещенидин отличникни тир.

Гьа са вахтунда, гзафбурун рикIел Рамазан Юсуфов кьетIен хатI авай шаир язни алама. Гзаф эсерар ада «Р. Ариф»» техалус алаз аялар патал кхьена. Ада кIелзавайбуруз вичелай аманат яз 3 ктаб – «Ирид дагъда», «Зи дустарин хиялар», «ЦIелхемдин ялав» туна.

Рамазан Юсуфовичан яргъал йисарин намуслу ва дурумлу зегьмет «Знак Почета», Ватандин ЧIехи дяведин II-дережадин, Зегьметдин Яру Пайдахдин орденар, «Кавказ хуьнай», «Германиядин винел гъалиб хьунай», «Зегьметдин ветеран», «Дурумлу зегьметдай», ЧIехи Гъалибвилин юбилейрин медалар, ДАССР-дин Верховный Советдин, ВЛКСМ-дин ЦК-дин, СССР-дин оборонадин наркомдин – санлай 20-дав агакьна Гьуьрметдин грамотаяр гуналди къейдна…

1992-йисуз рагьметдиз фейи Рамазан Юсуфован тIвар эбеди авунин лишан яз, чIехи алим ва государственный деятель яшамиш хьайи кIвалерин (Махачкъалада) цлал адан суьрет ва уьмуьрдиз талукь кхьинар алай мрамордин кьул алкIурнава.

Вичин тIвар яргъарани машгьур хьайи гъетягъви Рамазан Юсуфович Юсуфовакай кхьенвай макъала за Алишер Навоидин цIараралди куьтягьзава: «Инсанар гьамиша чан аламаз амукьдач, бахтлу кас вичин тIвар несилри рикIера хуьзвайди я».

Хазран Кьасумов