2000 тонн хурмаяр гуьзлемишзава

- Ичер, чуьхверар, пIинияр, хутар, ципицIар вам аса емишар кIватIун давам жезва, — лугьузва райондин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин управленидин начальник Мегьамедзагьид Бабаева. – Кьилди къачуртIа, райондин гзаф хуьрерин агьалийрин багъ-бустанда, салан участокра субтропикрин набатат тир хурмадин тарифдин бегьер дигмиш хьанва. Санлай къачурла, алай йисуз чна 2000 тонндилай виниз хурмадин бегьер вахчун гуьзлемишзава.

Журналиствилин кIвалахдихъ галаз алакъалу яз зун райондин хуьрера мукьвал-мукьвал жезва. Зун шагьид хьайивал, Кьасумхуьрел, пуд СтIалрал, Курхуьрел, Агъа СтIалрин Къазмайрал, ДаркIуш Къазмайрал, Эминхуьре, ЦIийи Макьарал, Чуьхверхуьрел, Герейханован хуьре вам аса хуьрера гзаф агьалийрин кIвалерихъ галай салан участокра хурмадин тара ава, чебни жуьреба-жуьре сортаринбур. Экологиядин жигьетдай михьибур хьунилай гъейри, райондин шартIара гьасилзавай «Корлек», «Мандаринная», «Помидорная» ва маса сортар шире квайбурни я, дадунизни, акунризни хъсан я.

И макъаладин автордин салан участокдани хурмадин чIехи тар ава. Адал алай емишар чрадалди нез жедайбур туш, сивер ритIида. ХъуьтIуьн вахт ятIани, гьаваяр къанватIани, са пешне аламачир тарал хана физ хурмаяр алама.

РагъэкъечIдай патан хурма битмишарун патал гьи чкяр кутугайбур я? Хурмадикай инсандиз гьихьтин хийир ава? Адак химический гьихьтин элементар ква? Дигмиш тахьанвай хурма тIуьрла вучиз сивер ритIизва?

Винидихъ гъанвай суалриз жавабар жагъурдайла ингье райондин УСХ-дин пешекарривай ва хуьрера гьалтай агрономар тир М. Тагьировавай, Къ. Магьмудовавай, ДР-дин хуьруьн майишатдин лайихлу работник А. Агъамирзоевавай, яшлу багъманчи М. Мусаевавай чаз хурмадикай вуч чир хьанатIа.

Субтропикрин набататар тир хурма, анар, инжил, фейхоа… битмишарун патал къулай шартIар чи уьлкведа ЧIулав гьуьлуьн къерехда, Крымда ва Дагъустандин чими районра ава. Гьеле академик Н. И. Вавилова, 1936-йисуз Кьиблепатан Дагъустандиз аатайла, Дербент район ва гьуьлуьн къерехда авай чилер (Махачкъаладилай Азербайжандин сергьятдал кьван) субтропикрин набататар битмишарун патал кутугай шартIар, яни хъуьтIуьз хъуьтуьл, гатуз чими гьава авай чкаяр тирди къейднай.

- Хурмадин химический состав адан сортарилай, дигмиш жезвай вахтунилай ва тарарин яшдилай аслу я, — лугьузва Эминхуьряй тир агроном А. Агъамирзоева. – Мисал яз, хурмадик 25 процент шекер (глюкоза ва фруктоза) ква. Сахароза хурмадик тIимил ква, ам диетический продукт яз гьисабзава. Кислотность 0,1 процентдиз барабар я. Дигмиш тахьанвай хурмадик дубильный шейэр гзаф ква, гьаниз килигна ихьтин емишдин сивер ритIида. ИкI тахьун патал, сивер ритIидай хурмаяр 10-12 сятина чими це, я тахьайтIа муркIада (морозильникда) туртIа хъсан жеда.

Хурма иллаки рикIин ва дуркIанрин азарар авай инсанриз менфятлу я. Халкьдин медицинада хурма хуквадин азарар авайлани тIуьн меслятзава. Виш грамм хурмадин калорийность 60 ккалорийриз барабар я.

Хурмадин тарцин пешерикай гьазурнавай чайдик гзаф витаминар ква…

Аквазвайвал, хурма бегьерлу набатат хьиз, хийирлу майвани я.

- Чаз инанмишвал ийиз кIанзава хьи, райондин хуьрера хурмадин багъларин кьадар къвез-къвез артух жеда, хурма лежбервилинни фермервилин майишатра, ЛПХ-рани гьасилда, — лугьузва УСХ-дин начальник М. Бабаева.

Районда агьалийри хурмаяр кIватI хъувун давам жезва, абур гьа чкадал муьштерийриз ва тухвана базарра маса гузва.

Хазран Кьасумов