Меню
6+

Сайт «Кюре»

26.11.2020 23:01 Четверг
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!

Чи хуьрер Макьарин вир

Чи районда, санлай Лезгистанда гьар са инсандин фикир желбдай надир, гуьрчег чкаяр гзаф ава. 

Вирерикай рахайтIани, райондин мулкунал абур (гьам гъвечIибур, гьам чIехибур) са шумуд ала. Абурукай сад кьакьан дагълара, тамун къужахда экIя хьанвай Макьарин вир я. Бязи чешмейра ам Сарагрин вир, Ругунрин вир яз гьатнавайдини къейд ийиз кIанзава.

Макьарин вир Кьурагь ва Сулейман-Стальский районрин сергьятдал ала.

РикIел хъсандиз алама, гьеле Ялцугърин школада кIелзавай аялар яз чун Макьарин вирел экскурсиядиз тухванай (1965-йисуз). Вириз авахьзавай кIамар балугърин, абурун къерехар ругъалринни хъиперин макан тир. Вирин къваларив, нацIарикай даях кьуна, шарагарни галаз сирнавзавай чуьлдин уьрдегар аквадай. Алатай асирдин юкьваралди вириз рагъакIидай патахъай авахьзавайди са Аран кIам тир. Гуьгъуьнлай, векьин уьруьшар артухарун патал, Арагъ вацIук акахьзавай Макьан кIамни вирихъ элкъуьрна. Нетижада марфар къвайила, селлер авахьзавай кIамари гъизвай зирзибилри вирин сергьятрин пудай са пай тIимиларна, къене ацукьзавай лилди лагьайтIа, деринвал 3-4 метридилай 1,5-2 метридив агакьдалди тIимиларна. Эхиримжи йисара, вир михьи авунин фикирдалди, виряй авахьзавай Арагъ кIам экскаватордалди деринарна. Амма инсанрин къайгъусузвал себеб яз, вирин деринвал мадни тIимиларна.

Макьарин вирикай рахадайла, вичихъ тарихдин метлеб авай ихьтин са кардикайни лугьуз кIанзава. Вир авай уьруьшрин патахъай гьеле XIX асирда гьуьжетар хьана. И кар 1903-йисан июндин вацра Кьианрин хуьре, Абдулкериман хва Мегьамед кьади яз, кьиле фейи суддин къарарди тестикьарзава. 39 чиникай ибарат тир документ гъилин хатIаралди урус чIалалди гьазурайди суддин секретарь кIириви Къурбанан хва Буба я. Тарихдин документда ихтилат КIирийрин ва Макьарин хуьрерин жемятрин арада «Гатран гуьне» тIвар алай участок патал хьайи гьуьжетрикай физва. Гьакъикъат тайинарун патал судда кьве патайни савадлу ксари иштиракна. Абурун арада кIиривияр тир Гьажидин хва Эмин, Агьмедан хва Рамазан, Шихкериман хва Эмиргьемзе, макьавияр тир Ильясан хва Къурбан ва масабур авай. Къунши Бигерилай, Хутаргъай, ХипитIрилай тир шагьидрин иштираквал аваз кьиле фейи суддин силис Дагъустандин халкьдин судда давам хьана. Судди ихьтин къарар кьабулна: «Гатран гуьне» КIирийрин жемятдин мулк яз гьисабин. КIирийрин хуьруьвай яргъа хьуниз килигна ам вахтуналди ишлемишиз Макьарин хуьруьн жемятдив вугун».

Къарар акъуднавай протоколда Бакудин губернатордин ва Дагъустандин областдин чIехи чиновникрин тIварарни кьунва. Протоколдин эхирда гъили чIугунвай картосхемани ава. Ана вирин рагъэкъечIдай пата авай мулкар «Гатран гуьнени» кваз, вир авай уьруьшар КIирийрин сергьят яз къалурнава. Гуьгъуьнлай, Советрин вахтунда, вирин пудай кьве пай ва адан патарив гвай уьруьшар Сулейман-Стальский райондин Макьарин хуьруьн мулкарик акат хъувуна.

Макьарин вир хуьн, адан девлетар артухарун патал алахънавай инсанарни ава. ИкI, 1990-йисара Каспийск шегьерда яшамиш жезвай ругунви Къ. Таибова вириз «лацу амур», «Толстолобик», «Гимишдин карп» жинсерин балугъар ахъайна.

Виривай са акьван яргъа тушиз Аран кIама сероводороддин чешмени ава. Ам квай цикай кпулар ва хамунин азарар квайбуруз куьмекни жезва.

Вир авай мулкара хъсан пипин там экъечIнава. Алатай са девирдин четин йисара чи бубайри Макьарин вирикай, и дередин девлетрикай менфят къачунай. Абур тIебиатдин гьар са ивирдив къайгъударвилелди эгечIнай. И кар чи йикъарани давамарнайтIа, пис кар жедачир.

Хазран Кьасумов

Шикилда: Макьарин вир.

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи. Комментарий появится после проверки администратором сайта.

21