Меню
6+

Сайт «Кюре»

07.02.2020 10:18 Пятница
Категория:
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!

Адан манияр руьгьдин мелгьем я

Чи алатай тарихда, вири вахтара, дагъви дишегьлияр неинки чпин тIебиатдин патай ганвай кьетIен гуьрчегвилелди, агъайнавилелди, вафалувилелди, намуслувилелди, герек чIавуз, къулан цIай хуьн патал, итимрихъ галаз сад хьиз, душмандин хураз экъечIиз гьазур тир викIегьвилелди хьиз, кьепIинин кьилихъ, мел-мехъерик, гвенар гуьдайла, гамар, халичаяр храдайла чпин рикIера кIватI хьанвай гьиссер чпи теснифзавай авазрал лугьуналдини машгьур тир.

Абурукай садбур гуьгъуьнлай шаирар, садбур ашукьар-манидарар яз майдандиз акъатзавай, 4 цIарцIикай ибарат тир гзаф бендер халкьдин манийриз элкъвезвай. Ахьтинбурун жергедай яз чавай чи халкьдин алатай девиррин векилар тир чи тарихда чпин гел тунвай СтIал Саядан, Кьурагь Афисатан ва масабурун тIварар кьаз жеда.

Алатай асирда лагьайтIа, чи халкьдин гуьзел паюнин арадай вири уьлкведиз машгьур тир са жерге артистар, актрисаяр, манидарар, пианисткаяр хьиз, Азербайджандани вичин яратмишунралди еке машгьурвал къазанмишнавай композитор, музыковед лезги руш Эльза Ибрагьимова хьтин чIехи бажарагъни майдандиз акъатна.

Алай вахтунда лезги мани вилик тухуник вичин еке пай кутазвай ахьтинбурун жергедай яз заз вичи эхиримжи вахтара бегьерлувилелди кIвалахзавай гьевескар композитор, чи баркаллу районэгьли Абдулмуталибова Маина Саидовнадин тIвар еке гьуьрметдивди кьаз кIанзава. Алай вахтунда ада теснифнавай манийрин авазрин кьадар вишелай виниз алатнава лагьайтIа зун гъалатI жедач.

Адан яратмишунрин кьетIенвилин, милливилин, манийрин тематикадин гегьеншвилин, дуьзгуьнвилин, халкьди хушвилелди кьабулунин гьакъиндай 2014-йисуз чи къадим Дербент шегьерда СтIал Сулейманан тIварунихъ галай Лезгийрин Гьукуматдин муздрамтеатрда саки 3 сятинин вахтунда кьиле фейи адан яратмишунрин межлисди ачух шагьидвалзава.

Абдулмуталибова Маина Саидовна вичин уьмуьрдин чIехи пай журналиствилин четин пешедиз бахш авур, адакайни 25 йисуз чи райондин газетдин редакторвилин жавабдар кIвалахдал хьайи, «Знак Почета» ордендин, «За оборону Кавказа», «За доблестный труд в ВОВ 1941-1945 гг», «Ветеран труда», гьакIни юбилейрин са шумуд медалдин, дяведин ва адалай гуьгъуьнин йисара намуслу зегьметдай 5 сеферда ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин Гьуьрметдин грамотайриз, «ДАССР-дин культурадин лайихлу работник», «Печатдин отличник» тIварар гуниз лайихлу хьайи СССР-дин журналистрин Союздин член, районда еке гьуьрмет авай кас тир регьметлу агъастIалви Алиметов Саид Алиметовичан адалатлу хизанда 1945-йисан 5-февралдиз дидедиз хьана.

Бубади Хив районда райисполкомдин председателвиле кIвалахзавай йисара ада ана 7-класс лап хъсан къиметралди куьтягьна ва Махачкъаладин медучилищедик кIелиз экечIна, 1962-йисуз анаг агалкьунралди акьалтIарна. Кьасумхуьрел райондин больницадин аялар хадай отделенида акушеркавал авуна.

ГъвечIи чIавалай милли авазрал ва манийрал рикI алаз чIехи хьайи ада гьа са вахтунда райондин пионеррин КIвале манийрин ва хордин манийрин жигьетдай художественный кружокдин руководителни яз кIвалахна.

Муаллим хьунин къаст рикIевай ва ам кьилиз акъудунин кьетIивилив ацIанвай жегьил руша 1963-йисуз Кьасумхуьруьн йифен школа ва 1976-йисузни заочныйдаказ ДГУ-дин филологический факультетни акьалтIарна. Больницада кIвалахни ийиз, Маина Саидовнади ЦIийи поселокдин юкьван школада урус чIаланни литературадин тарсарни гуз хьана.

Вичихъ ширин михьи сес авай ва гъвечIи чIавалай манийрал рикI алай гьевескарди а йисара муаллимрин ва гьакIни медработникрин художественный самодеятельнострин коллективрин кIвалахрани активвилелди иштиракиз хьана.

Маина Саидовнадин милли культурадал рикI хьун, адан вичин жавабдарвал гьисс авун ва тешкилатчивилин алакьунар акурла а чIавуз КПСС-дин райкомдин 1-секретарь яз кIвалахзавай чи халкьдин баркаллу хва регьметлу Ибадуллагь Гьажимирзоевич Тагьирова ам 1978-йисуз райондин культурадин отделдин заведующийвиле тайинарна. Кьве йисалай ам мадни еке жавабдар кIвалахдал — райондин соцобеспеченидин отделдин заведующийвилин чIехи къуллугъдал эцигна. И кIвалахни ада 1980-йисалай вич лайихлу пенсиядиз экъечIдалди, вичиз хас тир къайдада масада гаф талгьудайвал кьиле тухвана. Адан гзаф йисарин намуслу зегьмет «СССР-дин соцобеспеченидин отличник», «РСФСР-дин соцобеспеченидин лайихлу работник» тIварар, са жерге значокар, Дипломар, Гьуьрметдин грамотаяр гуниз лайихлу хьана. Вири и йисара Маина Саидовнади вичи кIвалах авур коллективра, вич дуьз тухуналди ва агьалийрихъ галаз хуш рафтарвал аваз эгечIуналди, абурун дерди-гьал хабар кьуналди, халкьдин патай еке гьуьрмет къазанмишна. И кардин гьакъиндай манидарри, музыкадал рикI алайбуру, шаирри, гьа жергедай яз и цIарарин автордини, адаз бахшна кхьенвай 40-далай виниз шиирри ачух шагьидвалзава, абурукай хейлинбур къе манийриз элкъвенва.

- Бес адакай композитор мус ва гьикI хьайиди я? — ихьтин суални гун мумкин я и макъала кIелзавайда. Эхь, ам гьахъни я.

Маина ваха хорди тамамарзавай халкьди туькIуьрнавай Ленинакай лагьанвай чIалариз теснифнавай сифтегьан манидин аваз 1960-йисуз, шаир, писатель, фольклорист, тарихчи ва публицист регьметлу Забит Ризванован чIалариз теснифнавай «Ша лагь зи ярдиз» манидин аваз ада гьеле 1961-йисуз теснифайбур я лагьайтIа, мумкин я са бязибур чIалахъни тахьун. Амма гьакъикъат гьакI я. Абур чи халкьдин манийрин «къизилдин фондуна» гьатнава. А вахтара машгьур манидар яз хьайи Гьайдар Абдуллаева тамамарай и манидин нотаяр РСФСР-дин ва ДАССР-дин искусствойрин лайихлу деятель, Дагъустандин халкьдин артист чи районэгьли Сейфуллагь Керимова нотайралди кхьенай. Ибур гьевескар композитордин илгьамдин «сифтегьан чубарукар» тир. Вичикай, халис гьевескар композитордикай хьиз, Маина Саидовнади алатай асирдин 80-йисара хабар гана. Заз адахъ галаз санал 1987-йисалай эгечIна яратмишунрин алакъада аваз «Рычал» «Лейсан» ансамбляр тешкилдай, абуруз ва гьакIни «Беневша», «Майдан», «Дуьнья», «Мурад», «Маэстро» ва гзаф маса ансамблриз цIийи манияр кхьидай, санлай лезги мани вилик тухуник чи тайин пайни кутадай мумкинвал хьана. И жигьетдай яз заз чна санал майдандиз акъудай «Рычал», «Дидедиз», «Лезги руш», «Лейсан», «Зерифа», «Яру перем алай суна», «Агь и легьзе», «Жавабсуз муьгьуьббат», «АкI лугьумир», «Сифте муьгьуьббат», «Кьасумхуьр», «КIанидан сурал...» ва масабур, санлай кьурла 20 далай виниз манийрин тIварар рикIел хкиз ва и кардай адаз еке чухсагъул лугьуз кIанзава.

Маина ваха икьван чIавалди Етим Эминан, СтIал Сулейманан, Забит Ризванован, Расул Гьамзатован, Сажидин Саидгьасанован, Фейзудин Нагъиеван, Шамсудин Исаеван, зи ва са жерге маса шаиррин чIалариз вишелай виниз манийрин гуьзел авазар теснифнава. Чебни, шаир Фейзудин Нагъиева лугьудайвал, халис «милли кьел квайбур», гьар са лезгидин рикIи, ашди чIем хьиз, кужумдайбур, руьгьдиз мелгьемди хьиз таъсирзавайбур.

Ингье, Маина Саидовнадин манийрин гьакъиндай Дагъустандин машгьур пешекар композитор Ширвани Чалаева вуч лугьузватIа: «Алай макъамда гьевескар композиторрикай Маина Саидовнади дурумлувилелди зегьмет чIугвазва ва агалкьунарни къазанмишзава. Устадвал хкажунин мураддалди ам датIана рекье ава, ада цIийи темаяр, везинар жагъурзава. ИкI алахъзавайвиляй, искусствода вичин вири азад вахт серфзавайвиляй адалай дамахдай крарни алакьзава. Республикадин милли искусство вилик тухунин кардик лайихлу пай кутазвайди аннамишна, лезги манидин сес, лезги аваз мадни яргъариз акъудиз, гзаф инсанрив агакьариз алахънавай касдиз — Абдулмуталибова Маина Саидовнадиз, — Аллагьди сагъвал, кIубанвал гурай!

Чи мурад лезги манидин сергьятар гегьеншарзавай гьар са композитордихъ, манидардихъ, музыкантдихъ, ансамблдихъ еке агалкьунар хьун я».

Гьелбетда, алатай асирдин 80-йисара цIийи мани майдандиз акъудунни гзаф четин тир. Абур, чпин гафар цIарба-цIар таржумаярни галаз, Махачкъалада лезги композиторрин худсоветдал гьялна кIанзавай, пешекарри къимет гайила ахпа майдандиз акъудзавай.

Маина Саидовнадихъ галаз санал чна «Рычал» мани ва и тIвар алай ансамбль 1987-йисуз майдандиз акъуднай.

Чи гьевескар артистри чеб сегьнеда тухузвай гьалди, лезги манидин гележегди (гьа икI амукьайтIа) еке къалабулухвал кутазвай, милли медениятдихъ кIевелай рикI кузвай, районда 1990-йисалай кардик квай «Куьредин ярар» общественный культурадин центрадин Гьуьрметлу член тир Абдулмуталибова Маина Саидовна и ва гьакIни лезги чIал хуьнин важиблу месэлайрай гегьенш макъалаяр гваз мукьвал-мукьвал райондин ва республикадин газетрай гьакIни телевиденидай халкьдин вилик экъечIзава. Эгер чи лезги амай районрани Маина Саидовна хьтин милли манидихъ ва медениятдихъ рикI кузвай сад-вад кас кьванни хьанайтIа, белки са къайда жедай, чун и авай гьалдал къведачир.

Ингье, и жигьетдай ва гьакIни вичин манийрин гьакъиндай гьевескар композиторди вуч лугьузватIа: «...Эгер зи манийрин авазрин кIватIалар чапдай акъат тавуртIа, абур къвезмай несилрив агакьар тавуртIа, ам зи уьмуьрда еке тIал яз амукьда...»

Заз еке шадвилелди а кар къейд ийиз кIанзава хьи, гьевескар композитордин манийрин кIватIал «Авазрикай хранвай уьмуьр» са тIимил йисарин идалай вилик чапдай акъатнай. Вичин юбилейдин вилик ада мад 3 ктаб чапдай акъуднава: «Милли культурадин са бязи месэлайрикай», «Илгьам», гьакIни Гьажи Ильясован гьазурнавай «Шииратдин Меккедай тир композитор».

А ктабра гьакI Маина Саидовнади лезги мани, лезги чIал, милли меденият авай гьалдикай кхьена чапдиз акъатай макъалаяр, адакай яратмишдай интеллигенциядин векилри лагьанвай гафар, адаз бахшна кхьенвай шиирар ва шикилар гьатнава.

Савадлу пешекар, бажарагълу руководитель ва хъсан тешкилатчи, чи халкьдин гележегдихъ кIевелай рикI кузвай ватандаш хьиз, Абдулмуталибова Маина Саидовна адалатлу хизандин сагьиб, веледрин, хтулрин мегьрибан дидени я. Вичин уьмуьрдин юлдаш регьметлу Шамсудинахъ галаз санал абуру аялрив кIелиз туна, абуруз дуьз тербия гана, эвленмишна. Абурухъни къе чпин хзанар, кIвал-югъ ава. Вич хайи югъ ва чапдай акъатнавай вичин цIийи ктабар мубарак авунихъ галаз санал, чаз и йикъара вичин уьмуьрдин 75 лагьай гатфар къаршиламишзавай гьевескар композитор, хуш къилихрин инсан, «Куьредин ярар» культурадин центрдин гьуьрметлу член тир Маина вахахъ, чандин мягькем сагъвал, яргъал уьмуьр, руьгьдин кIубанвал, веледрикай, хтулрикай рикIин архайинвал ва яратмишунрин рекье мадни еке агалкьунар хьана кIанзава.

Заз жуван и макъала адаз бахшна кхьенвай шиирдин цIараралди акьалтIариз кIанзава:

Агъа CтIалрин дуьньяда ад ава,

Бажарагъар лигимардай чад авай.

Чахъ гьевескар композитор сад ава,

Гьар манидихъ халис милли дад авай.

Абидин Камилов, шаир, Дагъустандин культурадин лайихлу работник.

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи. Комментарий появится после проверки администратором сайта.

52