Абужафер Мамедован - 140 йис|Лезги халкьдин савадлу векилрикай сад

Уьмуьрдин гьи хел, гьи рехъ къачуртIани, къадимлу лезги халкьдин арадай лап дегь девиррилай эгечIна, вири вахтара арифдарар, камалэгьлияр, шаирар, ашукьар, военноначальникар… акъатна. Гурлу, такабурлу вацI арадал атун патал сифте нубатда адаз чешмеяр – гъвечIи булахарни кIамар – герек я. Къе чна фикирдиз гъиз алахъин чахъ, лезгийрихъ, тек са илимдинни образованидин рекье баркаллу рехъ фейи, лап кьакьан кукIушриз хкаж хьайи гьикьван алимар, машгьур пешекарар аватIа! Бес абурухъни чпин чешмеяр, вилик девиррин савадлу ксар хьаначни? Чавай дамахдивди лугьуз жеда хьи, хьана. Чебни, шумудни са кас. Гьа ихьтинбурукай яз завай лезги халкьдин гужлу векилрикай сад, светский образованидин терефдар, халкьдин арада чирвилер, илим чукIурай кас хьайи Абужафер Мамедован тIвар кьаз жеда.

Абужафер Мамедов 1880-йисуз Кьасумхуьрел дидедиз хьана. Адан чIехи буба Пирали Ярагъ Мегьамедан тухумдай тир. Лезги поэзиядин классик Етим Эминан девирда Пирали машгьур шаир яз гьисабзавай.

Мадни итижлу са делил: Абужаферан дах Мамед-эфендини Алкьвадар Гьасан-эфенди дидедин патай амледин рухваяр тир.

Абужафер Мамедов еке дережадин образование, илим авай инсан тир, адаз араб, туьрк ва урус чIалар чизвай.

А. Мамедова Грузияда Горийский учительский семинария, гьа вахтунда лугьуз хьайивал, «татарский» отделение акьалтIарна. Ахпа ада Темир-Хан-Шурада муаллим яз кIвалахна. Абужафера вичикай гуьгъуьнлай машгьур кавказовед ва Дагъустандин чIалар ахтармишдайди хьайи Е. Бокареваз тарсар ганай.

Гьа са вахтунда, Абужафер Лезги кхьинрин галатун тийижир пропагандистни хьана. Гуьгъуьнлай, Кьасумхуьруьн светский школада муаллимвиле кIвалахдайла, А. Мамедова, П. К. Усларан алфавит бинеда къачуна «Азбука ва кIелун патал сифте ктаб» («Куьре чIалан элифарни ахпа гвяниз кIелдай жуз») кхьена. Им Къазанфар Зульфикъарован элифрин кьвед лагьай ктаб тир. Ктаб 1911-йисуз Тбилисида чапнай. Аялриз дидед чIалай чирвилер гун патал ктабда жуьреба-жуьре темайрай материалар, гьикаяяр, махар, мисалар, мискIалар, гьакIни тапшуругъар, суалар ва абуруз жавабар ганвай.

Мадни са кар малум я: Абужафер Мамедова Азиядин ва Африкадин Кефердинни-рагъэкъечIдай патан уьлквейрин шаиррин эсерар лезги чIалаз таржума авуна, ктаб акъудун патал, абур Тбилиси шегьерда авай Кавказский учебно-просветительский округдиз вугана. Амма ктабдиз «экв» акунач.

Адалайни вилик, 1905-йисуз, Абужафера гьазурнавай, чпин тIварар Къуръанда гьатнавай 28 пайгъамбардикай кхьенвай рассказар авай ктаб лезги чIалал таржума авуна чапдай акъатнай.

Абужафер Мамедов вичиз Максим Горькийди ХХ асирдин Гомер лагьай СтIал Сулейманан чIехи дустни тир. Ада сифтебурукай яз адетдин гъавурда гьатдай къайдада лагьанай: «Сулейман ашукь туш, ам халисан шаир я». Ада СтIал Сулейманан гзаф шиирар кхьинни авуна, халкьдал агакьарнай.

Абужафер Мамед-эфендиевич Мамедов рикIе еке мурадарни къастар, хъийидай кIвалахар амаз 54 йисан яшда аваз, 1934-йисуз рагьметдиз фена.

Хазран Кьасумов

Шикилда: А. Мамедов