Лезги хуьрер|ХипитIар

ХипитIар. И хуьруьн тIвар арадал атун гзафбуру «Хъипи тар» гафарин сад-садахъ галаз алакъавал аваз хьун яз гьисабзаватIани, гьакъикъатда тIварцIиз баян гун четин я. Хуьруьхъ итижлу, еке тарих ава. И хуьруькай сифте делилар алимриз Кьурагьрин куьгьне Жуьмя мискIиндин цла авай къванцел алай кхьинар кIелайла жагъанай: Кьурагьрин хуьруьн обществодин сергьятар кхьин хъийидайла ХипитIрин регъуьн тIварни кьунвай.

ХипитIрал НитIрекьушун, Кьакар, Сумар, Чапинар ва ЦIахар тухумар яшамиш жезвай.

1886-йисуз тухвай переписдин делилралди хуьре 51 майишат авай, 304 кас агьалияр (167 итим ва 137 дишегьли) яшамиш жезвай.

Гьеле Октябрдин революция жедалди вилик, 1914-йисуз хьайи залзаладин нетижада, куьгьне хуьр чкIана, ана агьалийриз яшамиш жедай мумкинвал амукьнач. Жемят маса, са кьадар дережадин ярамиш тир чкадал куьч хьунин меслятдал атана. Гьа икI абуру куьгьне хуьр алай чкадивай са пуд километрдин Кьибледихъ, дагъдин кьилел алай дуьзен тIулал бине кутуна. Анаг векьин уьруьшралди, цадай никIералди, тамун гапIалралди, къайи яд авай булахралди девлетлу тир. Инлай Каспий гьуьлуьхъай рагъ экъечIунни гуьзетиз жезвай.

Вилик девирда и хуьре кIел-кхьин чидай, савадлу инсанарни авай. ИкI, лежбер итим Шайда Шайдаеван гада Велихан хуьре машгьур кас тир. Избербаш шегьерда «Дагморнефть» управленида буругърин устIарвиле (мастервиле) кIвалахзавай Велихан Шайдаевакай 1937-йисалай 1946-йисалди СССР-дин Верховный Советдин депутат хьанай. Гуьгъуьнлай ада Курхуьруьн Сталинан тIварунихъ галай ва ХипитIрин Кагановичан тIварунихъ галай колхозрин председателвиле кIвалахнай.

ХипитIарви чIехи несилди Буйнакскдин профкурсар, гуьгъуьнлай ДагЦИК-дин курсар акьалтIарай, Кьасумхуьруьн районда жавабдар къуллугърал, Кьурагь райондин военный комиссарвиле кIвалах авур,1943-йисан августдиз Ростовдин патав кьиле фейи женгера игитвилелди телеф хьайи Балафенди Исабекован, адан хва, Кьурагь райкомдин 1-секретарвиле, Дагъустандин обкомда кIвалах авур Куйбыш Исабекован, яргъал йисара Избербаш шегьердин прокурорвиле кIвалах авур, Дагъустанда сифте яз РСФСР-дин лайихлу юрист лагьай тIвар гайи Абдурагьман Исмаилован тIварарни еке гьуьрметдивди рикIел хкизва.

Яргъал йисара республикадин «Лезги газетдин» отделдин редакторвиле кIвалах авур хипитIарви Алаудин Гьамидов Дагъустан Республикадин ва Россиядин Федерациядин культурадин лайихлу работник, РФ-дин журналистрин Союздин член я.

Ватандин ЧIехи дяведин йисара ХипитIрин хуьряй 59 кас фронтдиз фена, абурукай 38 касди Ватандин азадвал патал чпин чанар къурбанд авуна.

Афгъанистандин Демократвилин Республикада вичин интернациональный буржи кьилиз акъудай хипитIарви Абдул Саидов «Красная Звезда» орден (кьейидалай гуьгъуьниз) гуниз лайихлу хьана. Адан тIвар Эминхуьруьн пуд мертебадин цIийи школадиз, хуьруьн са куьчедиз ганва.

1966-йисан 22-апрелдиз Кьиблепатан Дагъустанда гужлу залзала хьун себеб яз, ХипитIрин хуьруьн жемят Аламишедиз (Эминхуьруьз) куьч хьана. Алай вахтунда ХипитIрин хуьруьн жемят, Ялцугърин, Хутаргърин, ЦицIерин, Кьианрин, Бигеррин хуьрерин агьалийрихъ галаз, лезги поэзиядин классик Етим Эминан тIвар алай хуьре гьуьрметлудаказ, са хизанда хьиз, яшамиш жезва.

Хазран Кьасумов

Шикилда: хипитIарвияр ихьтин кIвалера яшамиш жезвай.