Газламишунин месэла – кьетIен гуьзчивили

Чун вири шагьидар тирвал, эхиримжи йисара Дагъустан Республикада яшайишдин гьи хел къачуртIани, хъсан еришралди виликди физва, агьалийрин дуланажагъ хъсан хьанва.

Гьа са вахтунда, гьелелиг гьялиз тахьанвай, хцидаказ акъвазнавай месэлаярни амачиз туш. Абурукай сад газдихъ галаз алакъалуди я. Чи хейлин муниципалитетра газдалди тамамдиз таъминар тавунвай хуьрер ама. И месэла акьван важиблуди я хьи, адаз Россиядин Федерациядин Президент Владимир Путинани фикир гана. 2021-йисан декабрдин вацра ада гьукумдин са жерге органриз Дагъустан газдалди тамамдиз таъминарунин ва топливно-энергетический комплекс вилик тухунин жигьетдай са жерге тапшуругъар гана. Региондин мулкарал алай вири хуьрер газдалди тамамдиз таъминардай проектар кьилиз акъудун РФ-дин Гьукуматдални «Газпром» ПАО-дал ихьтибарнава. Алай йисан 28-январдиз Махачкъалада Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Меликован регьбервилик кваз кьиле фейи совещанидал хуьрер газдалди таъминарунин программа веревирдна ва месэла гьялун патал гьиьтин серенжемар кьабулун герек ятIа тайинарна.

Федеральный дережада фикир гузвай месэладикай рахадайла чаз рикIел хкиз кIанзава хьи, 2020-йисуз ДР-дин Гьукуматди ва «Газпром» ПАО-ди 2021-2025-йисара республика газдалди таъминарунин жигьетдай программадал къулар чIугуна. И программадин сергьятра аваз 193 хуьре 41 агъзур кIвалив газ агакьда. «Газпром газификация» ООО-дин гуьзчивилик кваз газдалди таъминарунин программа регионда кьилиз акъудиз эгечIнава.

Сулейман-Стальский районда газ гъун тавунвай хуьрер, эхиримжи вахтара арадал атанвай хуьрерин микрорайонар авани? И ва газламишунихъ галаз алакъалу маса суалриз жавабар жагъурунин мураддалди чун районда кардик квай «ЖКХ и Благоустройство» МКУ-дин директор Т. А. Абдулаевахъ галаз гуьруьшмиш хьана.

- Тимур Артурович, алай вахтунда хуьрер газламишунин жигьетдай муниципалитетда гьихьтин гьалар ава?

- Сифтедай къейд ийиз кIанзава, республикадин вири районра хуьрер газдалди тамамдаказ таъминар авунин месэла лап важиблуди я. Региондин дережада и месэла Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Меликован, муниципалитетдин дережада райондин Кьил Нариман Абдулмуталибован кьетIен гуьчивиликни ква. Райадминистрацияда тухвай совещанийрал и месэладиз са шумудра килигна, ам гьялун патал тухвана кIанзавай кIвалахарни тайинарна, и рекье кIвалахни тухузва.

Алай вахтунда районда газламишнавай 37 хуьр ава. Газ гъун тавунвай, яни ишлемишиз вахкун тавунвай кьве хуьр ама: КIахцугъ ва ЦIийи Мамрач. Вири хуьрериз къенепатан газдин юкьван давленидин (3 атмосферадал кьван) ва агъуз тир давленидин турбаяр гъанва.

Поселокрин къенепатанбур тир юкьван давленидин магистральный линийрин яргъивили тешкилзава: чилин кIаник квай газопроводдин яргъивал 6250 метр я. Идакай автоматизироватнавай газораспределительный станциядилай Кьасумхуьрел кьван газопроводдин яргъивал 4350 метр, Вини-СтIалдилай Курхуьрел кьван 1900 метр я.

Поселокрин къенепатабур тир агъуз тир давленидин магистральный линиядин яргъивал 282 728 метр, поселокрин къенепатанбур тир юкьван давленидин магистральный линийрин яргъивал 61354 метр я.

Районда кIвалериз газ гъанвай 11815 физический ксар ва 235 юридический ксар ава.

- Вуна винидихъ лагьайвал, районда 37 хуьруьз газ гъанва. Гьа хуьрера газдин линияр гьи гьалда ава? Ремонт хъувуна кIанзавай газдин линияр гзаф яни?

- Хуьрера гьам капитальный ремонт, гьам цIийикIа тухкIуьрна кIанзавай газдин линийрин кьадар тIимилни я лугьуз жедач. ИкI, Кьасумхуьрел цIийи къайдайрал туьхкIуьрна кIанзавайбурук (реконструкция) СтIал Сулейманан куьче, 1,2 ва 3-кIакIар (тупикар), Султангьамидан куьче (ПМК микрорайон), Герценан, Дмитрова, Маяковскийдин, Шаумянан, Совхозная куьчеяр (цIийи микрорайон), Вини-СтIалдал хуьруьн вини кьил, Кьулан-СтIалдал «ЛелепIар» участок, Алкьвадрал хуьруьн вини кьил, Курхуьрел Гагаринан куьче (цIийи микрорайон), Сийида хуьруьн цIийи микрорайон «ПIир», Герейханован хуьруьн 2-отделенида цIийи микрорайон «Алучад багъ» акатзава.

Автоматизироватнавай газораспределительный станциядилай Кьасумхуьрел кьван чилин кIаник квай газдин 4350 метр линияр капитальнидаказ ремонт хъувунин, ДаркIуш-Къазмайрал 1,5 километрдин яргъивал авай газдин линийрин даяхар гуьнгуьна хтунин, Чуьхверхуьруьнни ДаркIушрин арада авай виниз тир давленидин (диаметр 159 мм.) газопровод накьвадикай михьи авунин ва даяхрал ахцигунин лазимвал ава. Идалайни гъейри, Кьасумхуьрел (ПМК микрорайон) шкафрин пунктар эцигунин, Вини-СтIалдал (хуьруьн вини кьил) ва Кьулан СтIалдал («ЛелепIар» участок) гъвечIи диаметрдин турбаяр чIехи диаметрдин турбайралди эвез авунин кIвалахарни кьиле тухвана кIанзава. Важиблу месэладикай рахадайла, къейд авун лазим я хьи, Зугьрабхуьре, Хтундал, Бутхуьре, Шихидхуьре, куьгьне Испика, Салияндал, Кьасумхуьрел «Шагь-багъ» микрорайондин са паюна газдин турбаяр проектдинни сметадин документар авачиз тухванва. Инал тIвар кьунвай хуьрера ва микрорайонра инвентаризация тухузва, анагар тамамдиз газламишун патал оперативный штаб тешкилнава.

Ихьтин карни къейд ийиз кIанзава. Россиядин Президент Владимир Путинан тапшуругъдихъ галаз кьадайвал, газ гъанвай хуьрера, анагар газдалди тамамдиз таъминарун патал, газ чилин участокдин сергьятдал кьван агьалийрин пулунин такьатар желб тавуна гъида, гуьгъуьнлай газдин линияр газораспределительный сетрик акалда. И жигьетдай «ЖКХ и Благоустройство» МКУ-ди, агьалийри заявкаяр гун патал, хуьрерин поселенийрин администрацийриз чарар ракъурнава. Райондин агьалийрин арада газдалди тамамдиз таъминарунин ва социальный газификациядин месэлайрай гъавурда твадай кIвалахни тухузва. И месэладай чна райадминистрациядин Кьилин 1-заместитель Лацис Оруджеван, «МФЦ» ДР-дин ФГАУ-дин директор Афисат Шагьмирзоевадин, ЭГС-дин начальник Муслим Алиметован иштираквал аваз Кьасумхуьруьн телевиденидин студияда «Элкъвей столни» кьиле тухвана, чна агьалияр заявкаяр гьикI ва гьиниз вугун лазим ятIа гъавурда туна.

Тамамдаказ газламишун патал заявкаяр кIватIдайла хьурера яшамиш жезвай агьалийриз яшайишдин кIвалерин хсусиятдин ихтияррин регистрация, лицевой счетар тахьуни ва кIвалер хуьруьн майишатдин метлеб авай чилерал эцигнаваз хьуни четинвилер арадал гъизва. Чавай и документар гьазуриз жезвач, талукь документар гьар са касди вичи гьазурун лазим я.

- Тимур Артурович, райондин хуьрер, цIийи микрорайонар газдалди тамамдиз таъминарунин патахъай агьалийри ганвай заявкайрал гьалтайла кьилди-кьилди хуьрера гьихьтин гьалар ава?

- Санлай къачурла, хуьрерин агьалийрилай икьван чIавалди 273 заявка атанва. Кьилди хуьрерикай рахайтIа, гьалар ихьтинбур я: Агъа-СтIалдилай – 11, Агъа-СтIал Къазмайрилай – 60, Хтундилай – 11, Герейханован хуьряй – 4, Зугьрабхуьряй – 16, Испикай -15, Асалдхуьряй – 4, КIварчагъай – 15, Кьасумхуьрелай – 42, ДаркIуш-Къазмайрилай – 11, Кьулан-СтIалдилай – 7, Цмурдилай – 12, Алкьвадрилай – 17, Сардархуьряй – 8, Герейханован хуьруьн 2-отделенидай -3, Шихидхуьряй – 24, Эминхуьряй -15 ва ЦIийи-Макьарилай -8 заявка атанва. Гьайиф хьи, чилериз, кIвалериз талукь тир документар тахьун себеб яз, гзаф заявкаяр ЕГО-дин (единый оператор газификации) базада эцигиз жезвач. ЕГО-дин делилралди ихьтин заявкаяр (санлай – 226) Кьасумхуьрелай, ЦIийи-Макьарилай, Агъа-СтIал Къазмайрилай, Алкьвадрилай ва Эминхуьряй гзаф ава.

КIватIнавай делилар чна электронный къайдада гьар вацра «Газпром газораспределение Дагестан» ООО-диз ва Дагъустан Республикадин энергетикадин ва ЖКХ-дин министерстводиз ракъурзава.

Эхирдай заз лугьуз кIанзава хьи, хуьрер ва я цIийиз арадал атанвай микрорайонар, куьчеяр газламишунин патахъай суалар арадал атайтIа, хуьрерин поселенийрин администрацийрин пешекарривай ва инсанривай чи управленидиз, МФЦ-диз къвез, хабар кьаз жеда. Чун вири месэлайрай жаваб ва куьмек гуз гьазур я.

Хазран Кьасумов, «Куьредин хабарар» газетдин экономикадин отделдин заведующий