Меню
6+

Сайт «Кюре»

30.01.2023 10:41 Понедельник
Категория:
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!

Кьасумхуьруьнви руш – илимрин кандидат

«Илимда шегьре рехъ авач. Амма галатун течиз хирхем квай жигъиррай экъечIайди адан нурарив агакьда», — лагьанай виридуьньядиз машгьур алим, философ Карл Маркса.

И гафар Дагъустандин гьукуматдин химиядин факультетдин преподаватель, химиядин илимрин кандидат, вичин ери-бине Кьасумхуьрелай тир Шамсият Балаевадиз талукь я лагьайтIа, зун ягъалмиш жедач.

Малум хьайивал, Шамсият Балаева (Аминова) тIвар-ван авай алим, технический илимрин доктор, саки 20 йисуз Дагъустандин гьуькуматдин технический университетдин ректор яз кIвалах авур Маил Аминован ва химиядин илимрин доктор, ДГУ-дин профессор Осман Шабанован несилрикай жезва. Гьелбетда, и карди Шамсиятаз вичин пеше хкягъуниз таъсир авуна. Амма кIеви къаст, дерин чирвилер, илимдал рикI хьуни ам алимвилин дережадив агакьарна.

Ш. Балаева 1986-йисан 11-февралдиз Кьасумхуьрел Аминов Абдулмежидан хизанда дидедиз хьана. 2003-йисуз агалкьунралди школа куьтягьай руш ДГУ-дин химиядин факультетдик экечIна. ВУЗ-да сифте йикъалай башламишна анжах вадралди кIелиз, анин илимдин уьмуьрда активвилелди иштирак ийиз хьана. 2-курсунин студентка яз Ш.Балаевади 2005-йисуз Москвада кьиле фейи «Шаг в будущее» тIвар алай Вирироссиядин жегьилрин илимдин конкурсдани иштиракна ва РАН-дин академик, профессор, Д.Менделееван тIварунихъ галай Российский химико-технический университетдин 1-Президент хьайи Павел Саркисован къул алай дипломдиз лайихлу хьана.

2008-йисуз ада ВУЗ «Химик» пеше къачуналди яру дипломдалди акьалтIарна.

2009-йисуз мурадар рикIе авай ва, гьа са вахтунда, жегьил диде тир Шамсият Абдулмежидовна ДГУ-дин аналитикадинни фармацевтикадин химиядин кафедрада аспирантурадик экечIна. Вичин илимдин кIвалахни ада чIулав лекьин (печень) азарар сагъардай набатат (расторопша пятнистая) ахтармишуниз бахшна.

2014-йисуз Шамсият Абдулмежидовна вичи кIелзавай кафедрада лаборантвиле кIвалахал акъвазва ва илимдин рекьяй ахтармишунар ийиз кIевелай алахъна.

2015-йисуз ада Пятигорскдин «Развитие» ВУЗ-дилай гуьгъуьнин гьазурвилин ва пешекарвал хкажунин центрада «Фармацевтическая химия и фармакогнозия» программадай курсар акьалтIарна.

2020-йисалай чирвилер артухарун патал Ш. Балаевади ДГУ-дин биологиядин факультетдин ботаникадин кафедрада магистратурада кIелна ва анаг яру дипломдалди акьалтIарна. 2021-йисуз ам Россиядин Федерациядин Президентдин стипендиядиз лайихлу хьана. И йисалай башламишна Ш. Абдулмежидовна ГИА-дин предметный комиссиядин эксперт язни кIвалахзава.

2022-йисуз ада Алтайский государственный университетда «Химические основы современных биотехнологий» программадай вичин пешекарвал генани хкажна.

Гьа и йисан гатуз бажарагъ ва акьалтIай тежриба авай пешекарди Краснодар шегьерда Кубанский госуниверситетдин диссертационный советдал «Идентификация и определение БАВ в плодах расторопши пятнистой [Silybum Marianum (L) Gaertn.], дикорастущей в различных почвенно-климатических зонах» темадай диссертация агалкьунралди хвена ва химиядин илимрин кандидатвилин тIвар къачуна.

Аспирантурада кIелай йисарани Ш. Балаевади шумудни са Виридуьньядин ва Россиядин илимдинни практикадин конференцийра иштиракна. Адан гъиликай къадалай виниз макъалаяр хкатнава. Абур Scopus-, Web of Science-, ВАК-дин журналра гьатнава, бязибур ингилис чIалаз таржума авунва. Кьилди къачуртIа, завай 2020-йисуз «Сверхкритические флюиды: теория и практика» журналда акъатай «Экстракция жирного масла из плодов расторопши пятнистой сверхкритическим диоксидом углерода», 2021-йисуз кхьей «Влияние климатических условий Республики Дагестан на содержание жирного масла и других биологически активных веществ в плодах расторопши пятнистой» (журнал «Химия растительного сырья»), «Определение белковой ценности плодов расторопши пятнистой, произрастающей в Республике Дагестан» (журнал «Сорбционные и хроматографические процессы») ва маса макъалайрин тIварар кьаз жеда.

Алай вахтунда Шамсият Абдулмежидовнади аналитикадинни фармацевтикадин химиядин кафедрадин преподаватель ва учебный мастер яз кIвалахзава, дармандин набататрал вичин ахтармишунар давамарзава.

Ам 2 веледдин къайгъудар диде, вафалу уьмуьрдин юлдаш я.

Телефондин зенгинай заз Ш.Балаевадихъ галаз ачух суьгьбет ийидай мумкинвал хьана. Кьиле фейи гуьруьшда сифте яз фикирдиз атай суални ихьтинди тир:

-Шамсият Абдулмежидовна, чаз чизва хьи, химия са акьван регьят илим туш. Куьне ам хкяхъунин мурад вуч я?»

- Жув элкъвена кьунвай затIар, тIебиатдин гьалар чир хьунал, абур ахтармиш авунал зи рикI ала. Химия датIана вилик физвай илим я. Дуьньядал халкьнавай гьар са затI химический шейэрикай ибарат я. КъачуртIа чи беденда кьиле физвай гьерекатар – нефес чIугун, незвай фу иливарун, нервийрай импульсар фин – вири химический процессар я.

- Куьне кхьенвай кIвалахдиз гьихьтин метлеблувал ава?

- Алай вахтунда инсанрин арада чIулав лекьин (печень) азарар гзаф чкIанва. Чна ахтармишнавай набататдик (расторопша пятнистая) абур сагъардай шейэр ква. Гьаниз килигна и хъчадиз фармацевтикада гзаф къимет ава. Адалайни къецяй, чи республикада и набатат промышленный къайдада гьасилдай ва адан бинедаллаз чкадал дарманар акъуддай хъсан тIебиатдин шартIар ва мумкинвилер ава.

-Дугъриданни, илимдин рекье кIвалах авун ва, гьа са вахтунда, хизанни кьиле тухун регьят месэла туш. Квез никай куьмек хьана?

- Сифтени-сифте дидедикай. ГъвечIи чIавалай за жуван вилик диде шадарун патал меселаяр эцигдай. Дидедин хъвер заз океанда гьава хьиз я. Ада зак гьевес кутуна, гьамиша зи руьгь хкажиз алахъна. Гзаф куьмек уьмуьрдин юлдашдикай хьана. Гьар сеферда четинвал гьалтайла, ада зун нетижа хъсанди жедайдахъ инанмишарна. ЧIехи насигьатар заз диссертациядин руководитель, химиядин илимрин доктор, гьуьрметлу Арсен Шамсудиновича гана. Ада заз датIана ахтармишунрин рекьер къалурна, кIвалахдин гъавурда туна. За виридаз еке тир чухсагъул лугьузва.

-Алай девирдин жегьилрихъ элкъвена Квевай вуч лугьуз жеда?

- КIелунал рикI хьана кIанда. Школа куьтягьна ВУЗ-рик экечIдайла, яргъариз фин герек туш. Дагъустандин ВУЗ-риз хъсан пешекарар хкудун патал алай вахтунда вири мумкинвилер ава. Чи республикада ахтармиш тавунвай гзаф объектар ава. Абур вири квез ачух я, гьуьрметлу «жегьилар!».

Ш. Балаевадин уьмуьрдин ва илимдин рекьикай рахайла, чаз адан диссертациядин руководитель, ДГУ-дин профессор, аналитикадинни фармацевтикадин химиядин кафедрадин заведующий Арсен Рамазанова ихьтин баянар гана: «Шамсият Абдулмежидовна иллаки жавабдар, кIвалахдик сифте яз кьил кутадай, кьетIен фикирар авай пешекар я. Ам акьалтзавай несилдал вичин чирвилер агакьариз кIевелай чалишмиш я. Коллективдин, студентрин патай адаз еке гьуьрмет ава. Ихьтин акьалтIай инсан чи арада хьунал за дамахзава».

Жуван ватанэгьлидин дережадал зани шадвалзава. Къуй адахъ чандин мягькем сагъвал, хизанда бахт ва кIвалахда мадни еке агалкьунар хьурай!

Зарият Агъарагьимова

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи. Комментарий появится после проверки администратором сайта.

225