Тамар халкьдин девлет я

1980-йисан 1-октябрдиз акъудай СССР-дин Верховный Советдин Президиумдин Указдалди тамарин майишатдин работникрин югъ тайинарна. Ам гьар йисуз сентябрдин пуд лагьай гьяд юкъуз къейд ийизва.

Тамарин майишатдин работникрин йикъан вилик чун Кьасумхуьруьн тамарин майишатдин руководитель Фарманов Лазир Фармановичахъ галаз гуьруьшмиш хьана.

Куьруь справка: Л. Ф. Фарманов 1959-йисуз Уллу-Гъетягърин хуьре дидедиз хьана. Хуьруьн юкьван школа, 1983-йисуз Воронеждин лесотехнический институтдин лесохозяйственный факультет акьалтIарна. Ада 1983-1985-йисара Кьасумхуьруьн тамарин майишатда рабочийвиле, 1985-1998-йисара тамарин майишатдин 12-нумрадин обходда лесничий (мишебиги), 1998-2008-йисара Кьасумхуьруьн тамарин майишатдин лесничий яз кIвалахна.

2018-йисан 26-октябрдилай инихъ Лазир Фарманович тамарин майишатдин руководитель я.

Л. Ф. Фарманов «Дагъустан Республикадин тIебиат хуьнин лайихлу работник» тIварцIин сагьиб я.

- Лазир Фарманович, сифте нубатда заз квез ва куьн кьиле авай тамарин майишатдин вири работникриз пешекарвилин сувар мубарак ийиз кIанзава. Евезни хъсандиз чизва хьи, тамар гьар са уькведин, гьар са халкьдин девлет я. Мадни, инсандин сагъламвал, чун элкъуьрна кьунвай алем патал тамар еке метлеб авай чешмейрикни акатзава. Гьавиляй чаз куьне Кьасумхуьруьн тамарин майишатдикай лагьанайтIа кIанзавай.

- Сифте нубатда чаз пешекарвилин сувар мубарак авунай чухсагъул. Чи тамарин майишатдикай рахайтIа, адахъ 16125 гектардин майданар кьунвай тамар ава. Абур Сулейман-Стальский ва Кьурагь районрин территорийрал ала.

Мадни, виликдай хуьрерин лесхоздин балансдал алаз хьайи тамарни, гьа идара амукь тавун себеб яз, чи тамарин майишатдив вахкузва. Абурни кваз чи тамарин майдан 22220 гектардиз барабар жеда.

Чи тамара гзафни-гзаф мегъуьн, пипин, гийин тарар гьалтзава. Маса тарарни гзаф ава. Мадни, тамара кицикар, инияр, къереяр, кIирияр, чIуру ичер, хутар, жикIияр гзаф жеда. Тамара гьа емишрин къелемар цанни ийизва. Инсан патал гзаф хийирлу, кфетлу бегьер гузвай, кIарас яшайишдани ишлемишзавай кIерец тарар цунизни тамарин майишатдин работникри кьилин фикир гузва.

Чи тамар емишралди хьиз, набататрин ва гьайванрин алемдалди, абукевсер къайи булахралди, кIамаралди ва вирералдини девлетлу я.

- Гьа авай тамар хуьн, абурухъ гелкъуьн, гьелбетда, важиблу кIвалах я. Гьа са вахтунда, цIийи тамар кутунихъ, тамарин майданар артухарунихъни еке метлеб ава. И кIвалах тамарин майишатда гьикI тешкилнава?

- Тамарин майданар артухарун лап важиблу месэлайрикай сад я – и кар чи майишатдин работникри дериндай аннамишзава. Эхиримжи вахтара чна Питидхуьруьн, Зугьрабхуьруьн, Салиянрин хуьрерин мулкара ва «Кьелягъал» участокдин мулкара 12 гектардин майданра цIийи тамар кутуна.

ЦIийи тамар кутуникай рахадайла, ихьтин са кардикайни лугьуз кIанзава. Икьван чIавалди чна тамар кутун патал цадай къелемар Гергадай хкизвай. Къелемар чкадал гьасилун патал чахъ Эминхуьруьн поселенидин мулкунал 5 гектарда къелемар гьасилдай питомник кутадай фикир ава. И кар патал Дагъустан Республикадин Гьукуматдихъ, талукь маса къуллугърихъ галаз меслятар авунва. Къелемар чкадал гьасилуни, са рахунни алачиз, цIийиз кутазвай тамарин майданар артухарунизни куьмек гуда.

- Лазир Фарманович, садазни сир туш, эхиримжи йисара, гьабурукай яз гъиле авай йисузни Россиядин гзаф субъектра тамара цIаяр кьунин дуьшуьшар гзаф хьана. И жигьетдай Кьасумхуьруьн тамарин майишатда гьихьтин гьалар ава? ЦIаяр кьунриз акси яз гьихьтин серенжемар кьабулзава?

- Аллагьдиз шукур, эхиримжи вахтара чи тамара цIаяр кьур дуьшуьшар хьанач. Чи работникри хуьрерин агьалийрин арада гъавурда тунин еке кIвалах тухузва.

Чна тамун вири участокриз фидай рекьер ремонтна, къайдадиз гъанва. ТIебии цин чешмейрилай – кIамарилай, вирерилай гъейри, чна са шумуд хуьруьн мулкарал цин гьамбарханаяр туькIуьрнава.

Чи тамарин майишатдин патав тамар цIукай хуьдай (лесопожарный) станция кардик ква. 16 касди кIвалахзавай и станцияди Сергокъала райондилай эгечIна, Кьиблепатан районра авай тамариз къуллугъзава.

Чи майишатдихъ гьар жуьредин 10 машин ва тракторни ава. Идани чаз тамара цIаяр кьунин вилик пад кьадай серенжемар кьиле тухунин карда куьмек гузва.

- Куь майишатда шумуд касди кIвалахзава? Абурун пешекарвилин дережадикай, абур чпин хиве авай везифайрив эгечIзавай тегьердикай вуч лугьуз жеда?

- Зи работникрикай завай анжах разивилин келимаяр лугьуз жеда. Санлай къачурла, тамарин майишатда 17 касди кIвалахзава. Кьасумхуьруьн участокдин мишебиги Велибег Шихрагьимов, госинспектор Салман Пирмегьамедов (Зизик), мишебигияр тир Мегьти Зейналов, Фазил Гьадисов ва масабур чпин пешедин устадар я. Абурун намуслу ва гьакъисагъ зегьмет себеб яз, чи Кьасумхуьруьн тамарин майишат Дагъустан Республикадин тамарин майишатдин Комитетда дуьзмишунин рекьяй 1-чкадал, амай рекьерай 2-3-чкайрал ала.

- Лазир Фарманович, чи газетдикай менфят къачуна, квез агьалийрихъ, куь майишатдин коллективдихъ элкъвена лугьудай келимаяр авани?

- Авазва. Сад лагьайди, заз агьалийрихъ элкъвена лугьуз кIанзава: тамар чи девлет я. Корнелий Зелинскийди лагьайвал, инсанди вич тIебиатдал, тама тухунин тегьер адан руьгьдин гуьзгуь я. Гьакъикъатдани, тамун къешенгвал, гуьзелвал, лезетлувал масад я. Аниз фейила, инсанрин руьгь тух жеда, ада вич азаддиз, къулайдаказ гьиссда. Гьавиляй гьар са кас тамарив, тарарив, тIебиатдив абуруз гьуьрмет авуналди эгечIун лазим я.

Кьвед лагьайди, за чи майишатда вилик йисара кIвалах авур ветеранриз ва алай вахтунда кIвалахзавайбуруз тамарин майишатдин работникрин югъ – пешекарвилин сувар рикIин сидкьидай мубаракзава. Абурухъ мягькем сагъламвал, халкьдин девлет тир тамариз къуллугъ авунин, абур хуьнин карда агалкьунар хьун зи мурад я.

Хазран Кьасумов, РФ-дин журналистрин Союздин член